İdrar sondası, çeşitli materyallerden yapılabilen tıbbi bir cihazdır. Bu sondalar genellikle kauçuk, metal ve ipekten üretilir. Metal sondalar sert yapıda olmasına rağmen, kauçuk ve ipek sondalar daha yumuşak ve esnektir. Kauçuk sondalar, kullanım kolaylığı ve rahatlığı nedeniyle genellikle tercih edilmektedir. İdrar sondaları numaralandırılır ve çapları farklılık gösterir. Sonda uygulaması, hijyen kurallarına dikkat edilerek yapılmalıdır ve işlem sırasında hastanın hafif bir acı hissedebileceği göz önünde bulundurulmalıdır. Bazı durumlarda lokal anestezi uygulanabilir.

İdrar sondası, özellikle ameliyat olacak veya ameliyat sonrası ayağa kalkamayacak durumda olan hastalar için tercih edilen bir yöntemdir. Ayrıca mesaneyi boşaltmak veya mesaneye ilaç verilmesi amacıyla da kullanılabilir. İdrar sondası, bakteriüriyi önlemenin güvenli bir yolu olarak kabul edilir. Ancak, başka bir seçenek olduğu sürece sonda kullanmamak en doğru yoldur ve gereksinim ortadan kalkar kalkmaz sonda çıkarılmalıdır. Sondanın gereksiz yere uzun süre mesanede tutulmaması önemlidir.

İdrar sondası takılmadan önce eller sıcak su ve sabunla dezenfekte edilmelidir ve işlem mutlaka eldiven ile yapılmalıdır. Kadınlarda ve erkeklerde dış genital organların mikrop kapma riskine karşı antiseptik içeren solüsyonla silinmesi gerekir. Hasta sırtüstü yatırılmalı ve bacaklar açık olmalıdır. Altına mutlaka bir örtü serilmeli ve bacakların arasında bir idrar kabı bulunmalıdır. Steril bir havlu veya çarşaf ile hastanın üzeri kapatılır. İdrar kanalının içi lokal anestezi içeren özel bir jel ile doldurulur. Sonda idrar deliğinden ilerletilir. Sonda idrar kesesine tam olarak ulaşınca, sondayı yerine sabitleyen balon şişirilir. İdrar sondası bir kez takıldıktan sonra tıkanıklık durumu hariç değiştirilmesine gerek yoktur.

İdrar sondası 1 haftadan az kalacaksa plastik, 3 hafta kalacaksa silikon kaplı veya teflon, 3 haftadan daha uzun süre kalacaksa silikon sonda uygulanmalıdır. Sondanın hortum kısmında herhangi bir kıvrım ya da hava boşluğu olmamasına dikkat edilmelidir. Hava kabarcıkları mikroorganizmaların ve bakterilerin mesaneye taşınmasına ve üremesine neden olabilir.

Sondaya biriken idrarın boşaltılması, ne gereğinden fazla sık ne de torbanın tam dolu olacağı şekilde seyrek yapılmamalıdır. İdrar sondasının hortumu ve idrar toplama torbası, yere değmeyecek şekilde mesane torbasının altında olmalıdır. İdrar sondası uygulandıktan sonra idrar rengi kırmızı ve bir süre beklenilmesine rağmen normal rengine dönmüyorsa, ateşle birlikte karında ağrı oluştuysa, kusma, terleme gibi genel durumun kötüye gitmesi durumunda mutlaka sağlık ekibi bilgilendirilmelidir. Ayrıca çok idrarınız olmasına rağmen torbaya idrar gelmiyorsa da sağlık ekibine haber verilmelidir.

İdrar sondası, tıbbi gereksinimler doğrultusunda kullanılan önemli bir cihazdır. Kullanımı sırasında hijyen kurallarına dikkat edilmesi ve sondanın gereksiz yere uzun süre mesanede tutulmaması önemlidir. Sonda takma işlemi sırasında ve sonrasında dikkat edilmesi gereken noktalar, olası komplikasyonları önlemek için büyük önem taşır. Sağlık ekibi ile iletişim halinde olmak ve herhangi bir olumsuz durumda derhal bilgilendirmek gereklidir.